Członkowie polskiego rządu – ministrowie oraz Premier, mają prawo powoływania pełnomocników. Są to osoby, które mają doradzać i pomagać ministrom w wykonywaniu zadań. Pełnomocnicy wyznaczani są do opieki nad konkretną dziedziną leżącej w zakresie kompetencji ministerstwa. Do tej pory w rządzie utworzone zostały dwa stanowiska pełnomocników do spraw dotyczących zwierząt. Jak przedstawia się historia ich działalności? Jakie mają kompetencje i czy stanowiska te spełniają swoje funkcje? Czy dzięki ich powołaniu udało się wprowadzić pozytywne zmiany prawne dla zwierząt?
Pełnomocnik Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ds. ochrony zwierząt
Stanowisko utworzone zostało w czerwcu 2020 r. przez ówczesnego ministra rolnictwa Jana Krzysztofa Ardanowskiego. Funkcję pełnomocnika objął wtedy Wojciech Kurkowski – felinista, wiceprezes Światowej Federacji Kotów. Do jego zadań należało przede wszystkim:
- opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie ochrony zwierząt oraz dobrostanu zwierząt;
- analiza, ocena i monitorowanie już funkcjonujących w tym zakresie przepisów;
- identyfikacja najważniejszych problemów w sferze, za którą odpowiada oraz przedstawianie propozycji ich rozwiązania;
- współpraca z organizacjami społecznymi, z organizacjami zrzeszającymi rolników i hodowców zwierząt oraz z jednostkami samorządu terytorialnego, oraz prowadzenie działań promujących pozytywne zachowania wobec zwierząt.
Z odpowiedzi na interpelację skierowaną do Ministra Rolnictwa przez posłów Jarosława Sachajko i Pawła Szramki z 23 stycznia 2021 możemy dowiedzieć się, czym w praktyce zajmował się Kurkowski jako Pełnomocnik ds. ochrony zwierząt:
Pełnomocnik przedstawił założenia regulacji dotyczących wymagań weterynaryjnych dla schronisk dla zwierząt. Założenia te, przekazane Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Pełnomocnika, były przedmiotem dalszych prac legislacyjnych w Ministerstwie i podlegały ocenie pod kątem merytorycznym oraz prawnym i zostały częściowo wykorzystane w pracach nad projektem rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierząt.
W opiniach odnoszących się do tej funkcji dało się zauważyć sygnały, iż nie jest to rozwiązanie, dzięki któremu poprawie ulegnie ochrona zwierząt w Polsce. Kompetencje pełnomocnika oparte zostały głównie na opiniowaniu projektów i dyskusjach z organizacjami. Głównym polem działalności Wojciecha Kurkowskiego były zwierzęta domowe, co pozostawiło inne gatunki na uboczu.
Działalność Pełnomocnika zakończyła się w tym roku. Kurkowski zrezygnował z pełnienia funkcji w czerwcu 2023 ze względu na brak możliwości kontaktu i podjęcia współpracy z nowym Ministrem Rolnictwa Robertem Telusem. Zarządzeniem z 30 czerwca minister całkowicie zlikwidował to stanowisko. Obecnie więc przy Ministerstwie Rolnictwa nie działa żaden pełnomocnik do spraw zwierząt.
Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. ochrony zwierząt
Kolejne stanowisko utworzone zostało przez Premiera w grudniu 2022 roku pod nazwą Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. Ochrony Zwierząt.
Do zadań Pełnomocnika należy:
- analiza obowiązujących regulacji prawnych związanych z ochroną zwierząt, w szczególności zwierząt bezdomnych;
- wypracowanie propozycji zmian legislacyjnych związanych z ochroną zwierząt, w szczególności zwierząt bezdomnych;
- wspieranie i promowanie przedsięwzięć mających na celu ochronę zwierząt, w szczególności przez organizowanie paneli dyskusyjnych, konferencji i seminariów mających na celu wypracowanie optymalnych rozwiązań służących poprawie funkcjonowania systemu ochrony zwierząt;
- współpraca z organami administracji publicznej, organami jednostek samorządu terytorialnego i innymi podmiotami działającymi w obszarze ochrony zwierząt, w tym w szczególności z krajowymi i zagranicznymi organizacjami pozarządowymi oraz z instytucjami międzynarodowymi, w szczególności z instytucjami Unii Europejskiej, działającymi w obszarze zadań Pełnomocnika;
- opiniowanie projektów aktów prawnych i innych dokumentów dotyczących ochrony zwierząt, promowanie pozytywnych zachowań wobec zwierząt, w szczególności wobec zwierząt bezdomnych.
Z listy zadań wynika, że jest to kolejne stanowisko, którego zadaniem ma być przede wszystkim działalność doradcza. Ponadto, jego zadania w znacznym stopniu pokrywają się z zadaniami istniejącego jeszcze w tamtym czasie pełnomocnika przy Ministrze Rolnictwa. Jak również da się zauważyć, duża część obowiązków spoczywających na tej funkcji dotyczyć ma zwierząt bezdomnych, co ponownie prowadzi do ignorowania zwierząt hodowlanych, a także wszelkich innych gatunków.
Niestety, nie jesteśmy w stanie ocenić tego, jak Pełnomocnik przy Prezesie Rady Ministrów wypełnia swoje zadania. Brak jest bowiem jakichkolwiek informacji co do tego, kto i czy w ogóle został powołany na to stanowisko. Według informacji znajdujących się na stronie internetowej Rady Ministrów stanowisko Pełnomocnika ds. Ochrony Zwierząt formalnie funkcjonuje, jednakże nie wskazano osoby, która je piastuje. Od początku istnienia jest to więc funkcja o nieznanym statusie i najprawdopodobniej do tej pory nikt nie został wyznaczony do pełnienia jej.
Jak poprawić ochronę zwierząt ze strony instytucji państwowych?
Próby utworzenia cząstki instytucjonalnej ochrony zwierząt w Polsce kończą się niepowodzeniem. Tworzone w ramach Rady Ministrów stanowiska pełnomocników pełnią jedynie role doradcze nie mając rzeczywistego wpływu na kształt polityki i zmian prawnych na rzecz zwierząt. Są również zupełnie zależne od woli swoich przełożonych, którzy mogą w dowolnym momencie odwołać ich lub zignorować uzyskaną opinię. Doskonale widać to na przykładzie dwóch utworzonych do tej pory stanowisk, gdzie jedno zostało zlikwidowane przez brak woli współpracy ze strony nowego ministra, a drugie pozostaje nieobsadzone od ponad pół roku pomimo formalnego utworzenia. Działania polskiego rządu w kwestii ochrony zwierząt są wyłącznie pozorne i w postawie jego członków wobec powołanych przez siebie stanowisk widać wyraźnie, iż poprawa prawnej ochrony i dobrostanu zwierząt nie jest dla nich tematem istotnym.
Naszą propozycją jest powołanie Rzecznika Ochrony Zwierząt – urzędu niezależnego, uprawnionego do podejmowania samodzielnych decyzji. Rzecznik, aby skutecznie działać dla dobra zwierząt, powinien mieć możliwość brania udziału w sprawach sądowych i administracyjnych. Zwierzęta potrzebują obrońcy, który nie zostanie odwołany z dnia na dzień bez konkretnej przyczyny i nie będzie zależny od woli politycznej. Potrzebują obrońcy, który będzie wpływać na zmiany prawne i walczyć o sprawiedliwość w sądach. Rzecznik powinien chronić dobrostanu wszystkich zwierząt, nie tylko określonego gatunku ujętego w akcie prawnym.
O podejściu określonych partii politycznych do tematu ochrony zwierząt musimy również pamiętać, stając 15 października w lokalach wyborczych. Wybór polityków, którym zależy na losie zwierząt hodowlanych może sprawić, że realizacja postulatów takich jak utworzenie skutecznych organów ochrony zwierząt w Polsce stanie się możliwe. W tych wyborach oddaj głos zwierzętom!